Skarby pradoliny Noteci

Na obszarze gmin, przez które przepływa rzeka Noteć, zarejestrowano ponad trzy tysiące stanowisk archeologicznych. Pradolina Noteci z tak bogatym dorobkiem kulturowym zaplanowana jest do wpisu do rejestru zabytków, a później na listę światowego dziedzictwa natury jako największy użytek zielony i fenomen dolinny.
Zainteresowanie przeszłością, w tym archeologią, ujawnia się zazwyczaj podczas otwarcia muzealnych wystaw, czy też prasowych doniesień o odkrytych zabytkach. Badania archeologiczne są często utożsamiane z poszukiwaniem skarbów, zaś dla archeologów kopalnią wiedzy na temat życia pradawnych społeczności. Dlatego też i w tym roku archeolodzy podjęli badania w pradolinie Noteci. W pierwszej kolejności rozpoczęły się badania w Drawsku, następnie w Herburtowie, gm. Wieleń, a zakończyły się w Krzyżu Wielkopolskim.
W Drawsku "na Guruszkach" udało się rozszerzyć zasięg cmentarzyska szkieletowego z XVII wieku oraz odkryć kolejne groby ciałopalne z wczesnej epoki brązu oraz z okresu wpływów rzymskich. W Herburtowie podczas prac archeologicznych prowadzonych przy budowie wiaduktu odkryto osadę datowaną na XVII wiek, powiązaną z osadnictwem olęderskim na tym terenie. Natomiast badania archeologiczne w Krzyżu Wielkopolskim, prowadzone w obrębie odciętego starorzecza Noteci, dostarczyły kolejnych nowych informacji, z których wyłania się obraz osadnictwa wczesno - mezolitycznego na tym terenie. Odkryte od 2003 roku artefakty wykonane z kości i poroża, w tym motyki i ciosło, kilkadziesiąt fragmentów poroża lub kości noszące ślady obróbki oraz ponad dwa tysiące krzemieni z okresu wczesnego mezolitu świadczą o bogactwie tego stanowiska, które niewątpliwie należy do unikatowych w skali europejskiej.
Na pełne wyniki tegorocznych badań i ich interpretację trzeba poczekać do końca roku. Jednakże już dziś wiemy, że pozyskane dotychczas źródła archeologiczne pozyskane z badań w Drawsku, Herburtowie i Krzyżu Wielkopolskim pomogą w opracowywaniu szczegółowych zagadnień, związanych z najwcześniejszym osadnictwem na tych terenach, począwszy od epoki kamienia po czasy nowożytne. Wyjątkowy charakter tych miejsc winien utwierdzać nas w przekonaniu, że ślady przeszłości, tytułowe skarby Noteci, mogą być dla nas ważne, gdyż dzięki nim czerpiemy informacje na temat przeszłości miejsca, z którym jesteśmy nierozerwalnie związani.
 

Romka Bartkowiak, Elżbieta Gajda